سلول‌های بنیادی پرتوان با ایمنی زایی کاهش یافته: انقلابی در پزشکی بازساختی مبتنی بر سلول
سلول‌های بنیادی پرتوان با ایمنی‌زایی کاهش یافته (hPSCها) نوآوری‌ای تحول‌آفرین در پزشکی بازساختی به شمار می‌روند که راه‌حل‌هایی برای چالش دیرینه رد ایمنی در درمان‌های مبتنی بر سلول ارائه می‌کنند. با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفتۀ ویرایش ژن، به‌ویژه CRISPR/Cas9، hPSCها به گونه‌ای مهندسی می‌شوند که بیان مولکول‌های کمپلکس سازگاری بافتی اصلی (MHC) را کاهش داده یا حذف کنند، و در عین حال پروتئین‌های تعدیل‌کنندۀ ایمنی مانند HLA-G، PD-L1 و CD47 را افزایش دهند. این تغییرات، توانایی سلول‌ها برای گریز از پاسخ ایمنی را تقویت کرده و بستر ایجاد سلول‌های اهداکنندۀ همه گانی (universal donor) را فراهم می‌سازند. طی یک مقاله مروری، دکتر مسعود وثوق، دکتر ضرابی، پدرام اسدی سرابی، الهام ریسمانی و همکارانشان در پژوهشگاه رویان، انستیتو پاستور ایران، دانشگاه علم و فرهنگ، دانشگاه علوم پزشکی تهران، به همراه پژوهشگرانی از ترکیه و تایوان به بررسی سلول‌های بنیادی پرتوان با ایمنی‌زایی کاهش یافته و مقایسه آن با درمان‌های سنتی پرداختند. در مقایسه با درمان‌های سلولی سنتی که نیازمند سرکوب ایمنی مادام‌العمر هستند، رویکردهای مبتنی بر hPSC با کاهش خطر عفونت، بدخیمی و مسمومیت دارویی، راه‌حل‌هایی ایمن‌تر، پایدارتر و سازگارتر با نیازهای بیمار ارائه می‌دهند. با وجود این، چالش‌های مهمی همچنان باقی است؛ از جمله خطر تومورزایی، تغییرات ژنتیکی خارج از هدف و ملاحظات اخلاقی مرتبط با ویرایش ژنوم.
همچنین این مقاله مروری چنین شرح می‌دهد که پیشرفت‌های اخیر—از جمله ادغام سیستم‌های ژن خودکشی و توسعه آزمون‌های پایش بسیار حساس—راهکارهای امیدبخشی برای افزایش ایمنی و پایداری عملکردی درمان‌های مبتنی بر hPSC فراهم کرده‌اند. این مرور که در مجله بین المللی به چاپ رسیده است، مهندسی مولکولی hPSCها، کاربردهای زیست‌پزشکی آن‌ها، رویکردهای ارتقای ایمنی، پیامدهای اخلاقی و چارچوب‌های نظارتی در حال تکامل لازم برای ترجمۀ بالینی را به‌طور جامع بررسی می‌کند.
در نهایت این مقاله چنین نتیجه می‌گیرد که با توجه به ابعاد علمی و اجتماعی این حوزه، hPSCها پتانسیل ایجاد انقلابی در درمان‌های بازساختی شخصی‌سازی‌شده و آماده استفاده را دارند، به شرط آنکه سازوکارهای حفاظتی دقیق و سخت‌گیرانه به‌درستی اجرا شوند.
تاریخ انتشار: ۱۴۰۴/۰۹/۰۸
